HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI – BS Trần Văn Dương (TP.HCM)

Bài viết dưới đây chia sẻ những kinh nghiệm thực tiễn của Bác sĩ Chuyên khoa 2 Trần Văn Dương. Ông là chuyên gia đầu ngành về Cơ Xương Khớp, Chấn Thương Chỉnh Hình và Y Học Thể Thao tại TP.HCM. 

Những chia sẻ này được đúc kết từ hơn 30 năm kinh nghiệm thăm khám và điều trị. Nội dung tập trung vào Hội Chứng Đau Bánh Chè - Đùi, một bệnh lý phổ biến ở nhiều đối tượng. Tình trạng này gặp ở người trẻ chơi thể thao lẫn người ít vận động.

Bác sĩ Trần Văn Dương mong muốn giúp người bệnh hiểu rõ bản chất của bệnh. Bài viết sẽ giúp người đọc nhận biết sớm dấu hiệu và lựa chọn hướng điều trị đúng. Mục tiêu là phục hồi hiệu quả, an toàn và bền vững cho khớp gối.

BS DƯƠNG GIẢI THÍCH HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI LÀ GÌ?

1. Cấu trúc của khớp gối

Khớp đầu gối là khớp lớn và phức tạp nhất trong cơ thể con người. Khớp gồm xương đùi ở trên, xương chày ở dưới và xương bánh chè ở phía trước.

Xương bánh chè nằm trong gân cơ tứ đầu đùi. Khi gập hoặc duỗi gối, xương bánh chè trượt trong rãnh ròng rọc của xương đùi.

2. Vai trò của gân và dây chằng quanh gối

Các gân, dây chằng và cơ quanh khớp gối giúp giữ cho xương bánh chè ổn định. Cơ tứ đầu đùi và các cơ hông có vai trò quan trọng trong việc giữ vững khớp. Sự phối hợp hài hòa của các nhóm cơ này giúp xương bánh chè di chuyển đúng hướng.

Khi các cơ yếu hoặc mất cân bằng, xương bánh chè dễ bị lệch. Lệch xương bánh chè làm tăng áp lực lên khớp gối và gây đau vùng bánh chè - đùi. Tình trạng này kéo dài có thể ảnh hưởng đến vận động và sinh hoạt hằng ngày.

BS DƯƠNG TƯ VẤN NGUYÊN NHÂN GÂY HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI

Trong quá trình thăm khám lâm sàng, Bác sĩ Dương thường xuyên ghi nhận những nguyên nhân dưới đây hay gặp ở phần lớn bệnh nhân:

1. Quá tải khớp gối

Hội Chứng Đau Bánh Chè - Đùi thường xảy ra khi đầu gối chịu áp lực lặp lại lâu dài. Tình trạng này phổ biến ở người chạy bộ, leo cầu thang, nhảy hoặc ngồi xổm nhiều.

Bệnh cũng xuất hiện khi tăng đột ngột cường độ hoặc thời gian tập luyện. Thay đổi mặt sân như từ sân cỏ sang bê tông có thể gây áp lực lên khớp. Mang giày không phù hợp cũng là nguyên nhân dẫn đến Hội Chứng Đau Bánh Chè - Đùi.

2. Lệch trục xương bánh chè

Khi xương bánh chè di chuyển sai hướng trong rãnh ròng rọc, nó dễ trượt ra ngoài. Điều này gây ma sát và tổn thương mô mềm quanh khớp gối. Nguyên nhân góp phần vào lệch trục xương bánh chè bao gồm:

• Cấu trúc bất thường của chân, từ hông đến mắt cá
• Cơ tứ đầu hoặc cơ hông yếu, không giữ được xương bánh chè đúng trục
• Mất cân bằng cơ giữa hai bên đùi

BS DƯƠNG MÔ TẢ TRIỆU CHỨNG CỦA HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI

BS DƯƠNG HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI

Trong quá trình khám, Bác sĩ Dương sẽ thực hiện các bước sau để đánh giá chính xác nguyên nhân gây đau vùng trước gối:

• Hỏi bệnh sử: Ghi nhận triệu chứng cụ thể, thói quen vận động, thời điểm xuất hiện và mức độ đau.
• Khám lâm sàng: Kiểm tra vị trí đau, đánh giá độ ổn định và độ vững của khớp gối, sức mạnh cơ quanh vùng đùi và hông.
• Quan sát tư thế và vận động: Dáng đi, cách ngồi xổm cũng giúp bác sĩ nhận định được bất thường

Chẩn đoán hình ảnh có thể được chỉ định gồm:

• X-quang: Nhằm loại trừ các nguyên nhân khác như gãy xương hoặc hoặc tổn thương khác
• MRI: Được sử dụng trong trường hợp cần đánh giá tổn thương sụn, dây chằng hoặc tình trạng lệch trục xương bánh chè.

BS DƯƠNG TƯ VẤN ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI

Bác sĩ Dương thường tư vấn người bệnh bắt đầu với các phương pháp điều trị đơn giản, sau đó mới đến các can thiệp chuyên sâu nếu cần thiết, tùy vào tình trạng thực tế của từng bệnh nhân.

1. Điều trị tại nhà

Với những trường hợp đau nhẹ, Bác sĩ Dương thường hướng dẫn bệnh nhân bắt đầu bằng các biện pháp đơn giản tại nhà, bao gồm:

a. Điều chỉnh hoạt động hàng ngày

• Nghỉ ngơi, tránh thực hiện các động tác làm tăng đau ở đầu gối
• Ưu tiên các bài tập nhẹ nhàng như bơi lội hoặc đạp xe thay vì chạy nhảy
• Nếu có thừa cân, giảm cân là yếu tố quan trọng giúp giảm tải áp lực lên khớp gối

b. Áp dụng nguyên tắc R.I.C.E để hỗ trợ giảm viêm và giảm đau

• Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế vận động gối trong giai đoạn đau nhiều
• Ice (Chườm lạnh): Chườm đá 15-20 phút mỗi lần, vài lần trong ngày
• Compression (Băng ép): Dùng băng thun quấn nhẹ quanh khớp để hỗ trợ ổn định khớp
  • Elevation (Kê cao): Nâng gối cao hơn mức tim khi nằm để giảm sưng

Bác sĩ Dương có thể chỉ định thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) trong ngắn hạn để giảm đau.

BS CK2 Trần Văn Dương tư vấn áp dụng nguyên tắc R.I.C.E để hỗ trợ giảm viêm và giảm đau đầu gối, điều trị Hội Chứng Đau Bánh Chè Đùi

2. Điều trị chuyên sâu

• Vật lý trị liệu: chương trình phục hồi gồm kéo giãn cơ gân kheo, cơ mác bên; tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi, đặc biệt là bó giữa; tăng sức mạnh cơ hông; bài tập kiểm soát chuyển động gối
• Dụng cụ hỗ trợ: miếng lót giày chỉnh hình để giúp điều chỉnh bàn chân, giảm áp lực lên gối; hoặc đeo đai đầu gối để giúp hỗ trợ xương bánh chè và giảm đau trong quá trình tập luyện.

3. Điều trị phẫu thuật (rất ít khi cần)

Bác sĩ Dương chỉ áp dụng phẫu thuật cho bệnh nhân khi không đáp ứng với điều trị bảo tồn sau nhiều tháng. Một số phương pháp phẫu thuật được Bác sĩ Dương sử dụng bao gồm:

• Nội soi khớp: Cắt bỏ mô viêm, sửa tổn thương sụn
• Giải phóng dây chằng bên ngoài: Nếu xương bánh chè bị kéo lệch
• Chỉnh lại vị trí gân bánh chè: Trong các trường hợp lệch trục nghiêm trọng

CÁCH PHÒNG NGỪA HỘI CHỨNG ĐAU BÁNH CHÈ ĐÙI

Theo kinh nghiệm của Bác sĩ Dương, mặc dù Hội Chứng Đau Bánh Chè - Đùi có thể tái phát, nhưng việc hình thành thói quen vận động đúng cách sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc lại:

• Luôn khởi động kỹ trước khi tập luyện
• Tăng dần cường độ, không tăng đột ngột
• Mang giày phù hợp với cấu trúc bàn chân và hoạt động thể thao
• Tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu, cơ hông và gân kheo qua các bài tập đều đặn
• Duy trì cân nặng hợp lý