Bài tư vấn được đúc kết từ kinh nghiệm thực tế của Bác sĩ Chuyên khoa 2 Trần Văn Dương. Ông là chuyên gia đầu ngành về Cơ Xương Khớp, Chấn Thương Chỉnh Hình và Y Học Thể Thao tại TP.HCM. Nội dung dựa trên quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh lý Sụn Chêm Hình Dĩa. Bài viết giúp người bệnh có cái nhìn toàn diện và hỗ trợ tốt hơn trong điều trị.
SỤN CHÊM HÌNH DĨA LÀ GÌ?
Sụn chêm là bộ giảm xóc giữa xương đùi và xương chày. Cấu trúc này giúp giảm ma sát và hấp thụ lực khi vận động. Sụn chêm bảo vệ sụn khớp và giúp đầu gối linh hoạt khi gập duỗi.
Mỗi đầu gối có hai sụn chêm: sụn chêm trong và sụn chêm ngoài. Sụn chêm được nối với xương đùi bằng dây chằng sụn chêm đùi.
Sụn chêm hình dĩa có dạng tròn hoặc bán nguyệt, khác với hình lưỡi liềm thông thường. Loại sụn chêm này thường nằm ở phía ngoài đầu gối, đôi khi xuất hiện ở cả hai bên. Có ba loại Sụn Chêm Hình Dĩa:
1. Sụn Chêm Hình Dĩa hoàn chỉnh
- Đây là dạng sụn chêm hình dĩa phổ biến nhất.
- Sụn có hình rộng và dẹt hơn bình thường.
- Sụn bao phủ toàn bộ mặt khớp xương chày bên ngoài.
- Do đó, sụn chêm dễ bị rách hoặc thoái hóa sớm hơn loại bình thường
2. Sụn Chêm Hình Dĩa một phần
Dạng này ít gặp hơn so với Sụn Chêm Hình Dĩa hoàn chỉnh. Sụn chêm có phần rộng hoặc dày hơn bình thường nhưng không che phủ hết xương chày. Triệu chứng thường nhẹ hoặc dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề khác của khớp gối.
3. Hội chứng Wrisberg
Đây là biến thể Sụn Chêm Hình Dĩa hiếm gặp nhất.
- Dây chằng gắn sụn chêm vào xương đùi và xương chày bị bong ra.
- Sụn chêm ngoài không còn được cố định vào xương đùi.
- Điều này khiến sụn chêm di động bất thường trong khớp gối.
- Người bệnh thường cảm thấy đau, khớp gối “khóa” lại hoặc phát ra tiếng “lục cục”.
Sụn chêm hình dĩa dễ bị chấn thương do cấu trúc bất thường. Hình dạng rộng khiến sụn chêm dễ bị kẹt hoặc rách. Khi mất dây chằng sụn chêm đùi, nguy cơ chấn thương tăng cao. Sụn chêm rất khó lành vì thiếu máu và dưỡng chất nuôi. Một số bệnh nhân có triệu chứng đau dù không có tổn thương rõ ràng.
Các loại sụn chêm hình dĩa
BS TRẦN VĂN DƯƠNG CHIA SẺ NGUYÊN NHÂN GÂY SỤN CHÊM HÌNH DĨA
1. Sụn Chêm Hình Dĩa là dị dạng bẩm sinh
- Sụn chêm hình dĩa là một bất thường bẩm sinh của khớp gối.
- Ngay từ khi sinh ra, sụn chêm đã có cấu trúc khác thường.
- Ở người bình thường, sụn chêm có hình chữ C.
- Tuy nhiên, trong sụn chêm hình dĩa, phần sụn lại tròn và dẹt như chiếc dĩa.
- Sụn chêm này dày hơn và rộng hơn bình thường.
2. Vì sao Sụn Chêm Hình Dĩa dễ bị tổn thương
- Do cấu trúc bất thường, sụn chêm dễ bị kẹt hoặc rách khi vận động mạnh.
- Các động tác xoay người hoặc chịu lực xoắn có thể gây chấn thương.
- Những môn như đá bóng, cầu lông, bóng rổ hoặc chạy nhảy đều làm tăng nguy cơ tổn thương.
3. Khi nào triệu chứng xuất hiện
Bác sĩ Trần Văn Dương cho biết không phải ai bị Sụn Chêm Hình Dĩa cũng có triệu chứng sớm. Nhiều người chỉ phát hiện khi lớn lên hoặc sau chấn thương gối đột ngột. Lúc này, người bệnh thường đau đầu gối, nghe tiếng “lục cục” hoặc cảm giác bị “kẹt khớp”.
4. Hiểu nguyên nhân để điều trị hiệu quả
- Hiểu rõ nguyên nhân giúp định hướng điều trị chính xác.
- Kết hợp yếu tố bẩm sinh và chấn thương cơ học là chìa khóa kiểm soát bệnh.
- Điều này giúp BS Dương và bệnh nhân lựa chọn phương pháp điều trị và dự phòng phù hợp.
BS TRẦN VĂN DƯƠNG MÔ TẢ TRIỆU CHỨNG CỦA SỤN CHÊM HÌNH DĨA
Hầu hết bệnh nhân đến điều trị với Bác sĩ Trần Văn Dương thường có các triệu chứng đặc trưng của Sụn Chêm Hình Dĩa. Những biểu hiện này cũng thường gặp ở bệnh nhân bị rách Sụn Chêm Hình Dĩa:
- Đau đầu gối: Cơn đau có thể âm ỉ hoặc tăng dần khi đi lại, lên xuống cầu thang hoặc chơi thể thao.
- Cứng và sưng khớp: Đầu gối có thể bị sưng to và khó cử động linh hoạt như bình thường.
- Cảm giác kẹt hoặc “lạo xạo” trong khớp gối: Một số bệnh nhân mô tả cảm giác như có gì đó “mắc kẹt” bên trong. Việc gập hay duỗi chân không được trơn tru, kèm theo tiếng kêu “lạo xạo”.
- Không duỗi thẳng gối được: Ở nhiều trường hợp, bệnh nhân không thể duỗi hoàn toàn chân, cảm giác như gối bị “khóa” lại.
BS TRẦN VĂN DƯƠNG HƯỚNG DẪN CHẨN ĐOÁN SỤN CHÊM HÌNH DĨA
1. Thăm khám
Trong quá trình thăm khám, Bác sĩ Trần Văn Dương sẽ hỏi chi tiết về tiền sử bệnh. BS Dương xem xét các hoạt động hoặc chấn thương xảy ra trước khi triệu chứng xuất hiện. Sau đó, bác sĩ tiến hành kiểm tra trực tiếp vùng đầu gối:
- Bệnh nhân có thể đau hoặc không đau tại vị trí xương tiếp xúc.
- Kiểm tra khi gập và duỗi gối.
- Trong nhiều trường hợp, có thể nghe hoặc cảm nhận rõ tiếng “lục cục” trong khớp.
- Nếu tình trạng nặng, phần sụn chêm có thể bật ra khỏi khớp và nhìn thấy dưới da đầu gối.
2. Chẩn đoán hình ảnh
- Chụp X-quang: Không phát hiện được vết rách sụn chêm nhưng có thể cho thấy vấn đề khác ở đầu gối. Sụn Chêm Hình Dĩa dày có thể làm giãn khoảng cách giữa xương đùi và xương chày.
Bác sĩ Dương cho biết Sụn Chêm Hình Dĩa dày có thể làm giãn khoảng cách giữa xương đùi và xương chày.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Cung cấp hình ảnh chi tiết về các mô mềm và là phương pháp tốt nhất để chẩn đoán sụn chêm hình dĩa. MRI có thể phát hiện hình dạng bất thường và vết rách của sụn chêm, nhưng không thể phát hiện loại sụn chêm Wrisberg hiếm gặp.
Sụn Chêm Bình Thường và Các Loại Sụn Chêm Hình Dĩa
BS TRẦN VĂN DƯƠNG TƯ VẤN ĐIỀU TRỊ SỤN CHÊM HÌNH DĨA
Sụn Chêm Hình Dĩa đôi khi được Bác sĩ Dương phát hiện khi đang kiểm tra đầu gối để tìm vấn đề khác. Nếu không có triệu chứng, có thể không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu gây đau hoặc kêu lục cục, Bác sĩ Dương có thể đề nghị phẫu thuật nội soi.
Nội soi khớp gối là thủ thuật phẫu thuật phổ biến. Bác sĩ Dương sẽ rạch vài đường nhỏ, đưa camera vào khớp để quan sát và sử dụng dụng cụ để thao tác thông qua hình ảnh trên màn hình. Phương pháp điều trị tùy vào loại Sụn Chêm Hình Dĩa:
- Sụn Chêm Hình Dĩa không rách thường được điều trị bằng cách tạo hình lại thành sụn chêm hình lưỡi liềm
- Nếu sụn chêm bị rách, bác sĩ sẽ tạo hình lại thành sụn chêm hình lưỡi liềm và cắt bỏ phần rách hoặc khâu lại.
- Với sụn chêm Wrisberg di động quá mức, bác sĩ sẽ tạo hình lại thành sụn chêm hình lưỡi liềm và cố định bằng khâu.
PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU PHẪU THUẬT SỤN CHÊM HÌNH DĨA
Sau phẫu thuật, Bác sĩ Dương có thể nẹp hoặc băng đầu gối cho bệnh nhân.
Thời gian đầu, bệnh nhân tập đi với nạng, khung tập đi hoặc xe lăn (xe lăn chỉ dành cho bệnh nhân nhỏ tuổi).
Sau khi lành, Bác sĩ Dương có thể sẽ đề nghị các bài tập để phục hồi sức mạnh và khả năng vận động. Hầu hết bệnh nhân có thể trở lại hoạt động bình thường sau phẫu thuật nội soi.
Tuy nhiên, trường hợp nếu toàn bộ sụn chêm bị cắt, bệnh nhân có thể bị đau liên tục và khởi phát viêm khớp sớm. Tùy trường hợp, Bác sĩ Dương có thể khuyên tránh các môn thể thao gây quá tải cho đầu gối, như bóng đá, tennis, bóng rổ, chạy...
